Als de hel lijkt losgebroken…
Veel honden zijn bang voor onweer en knallen. Het totaal onverwachte ervan bezorgt ze een rolberoerte waarvan ze slechts moeizaam herstellen. Juist de honden die erg lang onder de indruk zijn bouwen een echte fobie voor knallen op. Paniekaanvallen zijn het gevolg. Die honden liggen onder het bed te bibberen als schoothondjes of klampen zich bol van de zenuwen aan hun baasjes vast. Er zijn honden die zo bang zijn dat ze door de afvoer van het bad proberen weg te kruipen. Als wij met z’n allen het oude jaar uitknallen en het nieuwe jaar begroeten zijn er honden die wilden dat ze niet van deze wereld waren. Daar kunt u vaak wat aan doen, maar dan moet u wel al nu beginnen. Want een hond leren omgaan met ‘de hel op aarde’ is niet zomaar een fluitje van een cent.
Troosten werkt averechts
Honden zijn van nature gevoelig voor onverwacht harde knallen. Omdat die knallen zomaar uit het niets lijken te komen kunnen ze zich er niet op voorbereiden. Het overvalt ze echt en afhankelijk van de impact die zo’n knal dan heeft (en dat ligt ook een beetje aan de gevoeligheid van de hond, Collies bijvoorbeeld staan bekend om overgevoeligheid voor geluid)), kan zo’n hond een panische angst voor knallen ontwikkelen. Het is vaak niet alleen hun schrik van dat moment die maakt dat ze dergelijke angst ontwikkelen, het heeft meestal ook met ons eigen gedrag te maken. Want wat doet u als uw hond zich te pletter schrikt van een plotselinge knal? U stelt hem gerust, u sust hem. Dat is volstrekt menselijk, want we willen niet dat onze hond zich rot voelt. We willen dat hij zich veilig voelt in zijn eigen huis, net zoals wijzelf ons daar veilig willen voelen. Maar hoe raar het ook klinkt, uw goedbedoelde pogingen om hem weer kalm te krijgen, worden in de ogen van de hond beleefd als aandacht. En honden vinden aandacht heerlijk. Voor je het weet neemt de angst toe omdat uw aandacht als beloning werkt voor het angstige gedrag.
De volgende keer als er weer een hevige knal het leven van uw hond zuur maakt, reageert u wederom beschermend. U roept de hond bij u – als hij al niet bibberend bij u op schoot zit – en geeft hem kleine kalmerende klopjes en praat geruststellend tegen hem. Wederom weet de hond heel zeker dat knallen heel eng zijn en dat zijn angst uw onvoorwaardelijke aandacht oplevert. Hoe meer paniek, hoe meer u sust. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van knal – schrik – vlucht – aandacht. De hond wordt panisch bij vuurwerk.
U heeft nu dus een hond die helemaal door het lint gaat als de eerste rotjes van Oud en Nieuw de komst van een enorm spektakel aankondigen. U weet dat de hond die dagen door een hel gaat en u wilt hem daar echt vanaf helpen. Dat is niet zo makkelijk omdat u nu eenmaal niet het moment waarop vuurwerk wordt afgestoken zelf kunt bepalen. En toch is dat nodig om uw hond te leren niet meer panisch te reageren op een knal. Daarom is het zaak een CD te kopen waarop het geluid van vuurwerk staat. Op die manier kunt u het lawaai van vuurwerk ensceneren. U kunt het moment waarop u gaat oefenen bepalen en u kunt de hevigheid ervan bepalen. En dat zijn de eerste voorwaarden om uw aanpak tot een succes te maken.
Stapsgewijs trainen
Stap 1. Schaf een CD met geluid van vuurwerk aan of download vuurwerkgeluiden van internet via Google
Stap 2. Zoek uit op welk lekkers uw hond echt dol op is en haal dat in huis. Maak er kleine stukjes van.
Stap 3. Zet de CD zo zacht dat uw hond er niet op reageert. Hij mag gerust zijn oren spitsen omdat hij denkt iets te horen maar hij mag absoluut niet bang worden. Op het moment dat hij rustig is, geeft u hem dat lekkers. Soms helpt het de training vlak voor het moment van eten te geven. De hond heeft dan echt trekt waardoor uw lekkers nog meer impact heeft. Laat de herrie zachtjes op dat niveau staan en geef uw hond aandacht en stukjes lekkers zo lang hij geen tekenen van stress vertoont. Stop de training na een aantal herhalingen. Een minuut of vijf trainen is echt genoeg. De volgende leersessie (u kunt een paar keer per dag oefenen, het gaat er maar om dat u zo’n oefening kort houdt) begint u weer op dat lage niveau en beloont de hond met veel aandacht als hij normaal gedrag vertoont. U mag ook gerust met een balletje met hem spelen, mits de hond maar relaxed is.
Vervolgens maakt u het geluid ietsje harder. Het is handig om per sessie op te schrijven op welk volume u geëindigd bent zodat u de keer daarop weet op welk niveau u kunt beginnen. Ook nu beloont u weer met veel aandacht, een spelletje en af en toe wat lekkers als de hond rustig is. Hou stresssignalen goed in de gaten en breng het volume terug als uw hond onrustig wordt.
Stap 4. U begint op het niveau van stap 3 en voert het volume weer ietsje op. Het is heel belangrijk niet te snel te gaan. Raakt uw hond toch in paniek, dan bent u weer terug bij af. Dus doe rustig, u heeft circa twee maanden de tijd om uw hond voor te bereiden op het geknal van Oud en Nieuw. Die tijd heeft u ook nodig om de training met succes af te ronden.
Stap 5. Uiteindelijk moet u zo ver komen dat het vuurwerk door uw kamer heen knalt en uw hond omkijkt waar u bent met iets lekkers of een leuk spelletje. Vuurwerk is niet langer een alarmerend signaal, maar het sein tot iets plezierigs.
Stap 6. Herhaal alles maar dan buiten m.b.v. draagbare C.D. speler.
Let op: u moet dit volhouden. Niet meer zo intensief, maar eens in de maand een leersessie zorgt ervoor dat uw hond het geleerde niet vergeet.
U kunt nog meer in de strijd tegen de angst gooien. U kunt bijvoorbeeld het geknal onmiddellijk laten volgen door de terugkeer van een geliefd gezinslid. Is uw hond dolblij als u thuis komt van een boodschap? Gebruik dat dan. Eerst de knal (op het niveau waarop de hond nog normaal reageert, dus niet harder zetten dan u tot dat moment geoefend heeft), dan binnenkomen. Ook daarmee wordt de beleving van de knal omgebogen van vrees naar leuks.
Vuurwerk is meer dan geluid alleen
Soms reageren honden niet of veel minder sterk dan normaal op het lawaai van een CD. Dat kan komen doordat er dan bepaalde omstandigheden missen die normaal wel onderdeel zijn van de angstopwekkende prikkels. De geur van vuurwerk bijvoorbeeld. Of de drukte van allerlei pratende mensen op straat. Zelfs een kerstboom kan door de hond dusdanig geassocieerd worden met vuurwerk dat hij al gespannen is zo gauw die boom bij u in huis staat mooi te wezen. De kleinste knal activeert het gespannen lijf onmiddellijk en uw hond reageert dan panisch. Maar zonder die boom heeft een knal veel minder invloed op de stemming van de hond. Toch is het dan wel handig om te trainen zoals hier beschreven staan. Uw hond is dan helemaal voorbereid tegen de tijd dat wel alles bij elkaar komt, en u heeft daar dan toch heel veel voordeel van.
Beloning NA het geluid!
Geef nooit iets lekkers of knuffel of spelletje vóór het lawaai, maar altijd na het lawaai (vooropgesteld dat de hond zich normaal gedraagt!). Geeft u het lekkers vooraf, dan wordt het aangename juist gecombineerd met het onaangename, en loopt u dus het risico dat uw hond lekkers net zo vervelend gaat vinden als het geluid van het vuurwerk, en de bedoeling is natuurlijk dat de associatie precies andersom gebeurt.
Groepsgewijs trainen kan bijna niet!
Sommige hondenscholen bieden een cursus aan die speciaal gericht is op het wegtrainen van vuurwerkangst. Dat kan prima helpen, mits het om een privé-training gaat waarbij echt alleen uw hond getraind wordt en er heel speciaal rekening wordt gehouden met het geluidsniveau dat uw hond specifiek aankan (en waarbij uiteraard gewerkt wordt met belonen van de juiste emotie, en niet met straffen: straf is NOOIT een optie als angst de onliggende motivatie tot ongewenst gedrag is).
Herken stress signalen
Herken de stress signalen. Uw hond is te zeer gespannen als u een van onderstaande gedragsuitingen veelvuldig ziet of als drie verschillende gedragsuitingen zich tijdens uw training tegelijk laten zien:
- Hijgen
- Een voorpoot optillen
- Gapen
- Stukje tong uitsteken
- Uitschudden
- Strak aankijken
- Piepen/janken/blaffen op hoge toon
- ‘Zomaar’ snuffelen
- Plasje doen terwijl hij goed uitgeweest is
- Trillen
- Zich zelf krabben
- Strak kwispelen
- Op de grond krabben
- Niezen/ snuiven
Pilletje tegen de angst
Veel mensen gaan eind december naar hun dierenarts voor een pilletje tegen vuurwerkangst. Meestal krijgt de hond dan iets om hem te versuffen tijdens de knallen van oudejaarsnacht. Het bekendste medicijn is waarschijnlijk Vetranquil®, maar Calmivet® en Sedalin® bevatten dezelfde werkzame stof: acepromazine. Door dit middel blijft de hond rustig liggen en zal hij niet constant hijgen en piepen. Het middel heeft echter verschillende nadelen. Dat de hond loopt alsof hij te veel champagne gedronken heeft, is een bijwerking die onder begeleiding niet veel kwaad kan. Maar acepromazine kan ook de bloeddruk behoorlijk verlagen en onderkoeling geven. Voor honden met epilepsie is het medicijn niet geschikt en ook Boxers zijn erg gevoelig.
Het belangrijkste argument tegen het gebruik van acepromazine bij vuurwerkangst is dat verschillende onderzoeken inmiddels hebben aangetoond dat het de geluidsgevoeligheid bij honden kan vergroten! Een angstige hond confronteren met een luidere variant van het geluid waar hij zo bang voor is, dat is niet wat u wilt. Vooral (angstig)agressieve honden kunnen hierdoor erg onvoorspelbaar reageren. Maar wat kunt u uw bange hond dan wel geven, om het nieuwe jaar gezellig met hem in te luiden?
Wanneer u te laat denkt aan het echt (laten) behandelen van de angst voor vuurwerk en u de hond niet kunt onderbrengen in een omgeving vrij van gillende keukenmeiden, rotjes en lichtflitsen, dan is diazepam (Valium®) een goed middel tegen acute angst. Geef trouwens nooit uw eigen medicijnen om overdosering te voorkomen! Ook dit medicijn versuft (sedeert), maar vermindert de angst zonder dat de hond gevoeliger wordt voor geluiden. Spierverslapping is een bijwerking. Heel soms wordt een hond opgewonden van diazepam. Wees daarom voorzichtig bij agressieve honden.
Overleg bij medicijnen altijd met uw dierenarts.
De eerder genoemde medicijnen bestrijden alleen de symptomen. De hond is versuft, wat het echt verhelpen van de angst in de weg staat.
Om de angst systematisch aan te pakken is gedragstherapie onontbeerlijk: zie hiervoor de rest van dit artikel. Een pilletje alleen lost het angstprobleem niet op. Bewezen is echter dat het verhelpen van angst vergemakkelijkt wordt door de hond het medicijn Clomicalm® te geven. Dit middel is op de markt gebracht om verlatingsangst te bestrijden, maar het werkt ook heel goed bij vuurwerkangst. Omdat het een verschuiving teweegbrengt in de neurotransmitterconcentraties in de hersenen (stofjes die voor zenuwprikkeloverdracht zorgen), is het wel belangrijk dat u hier tijdig mee begint. Omdat het lichaam tijd nodig heeft om het nieuwe evenwicht te vinden, moet u hiermee minstens een maand van tevoren starten. Wanneer Clomicalm samen met gedragstherapie wordt ingezet, is de kans groot dat u en uw hond een zorgeloos Oud-en-Nieuw kunnen vieren. De oliebollen smaken u dan vast veel lekkerder!
Mogelijk dat angstige honden ook baat hebben van een DAP-verdamper® in huis. Het ‘Dog-Appeasing-Pheromone’ wordt via een verstuiver in het stopcontact verspreid. Het middel zou een hond kalmeren, omdat de uitgescheiden geurstoffen lijken op de feromonen die een teef afgeeft tijdens het drinken van de pups. De DAP-verdamper® is verkrijgbaar bij de dierenarts.
Resumerend: Angst voor harde geluiden is van nature bij honden aanwezig en dat maakt hen extra gevoelig om een fobie voor knallen op te bouwen. Niet alleen de knal maar vooral onze eigen reactie op de schrik van de hond zorgt ervoor dat de nare ervaring een veel intensere beleving krijgt. Angst voor knallen kan met behulp van een geluids-CD (meestal) weggetraind worden, eventueel ondersteund door Clomicalm®, een middel dat invloed heeft op de neurotransmitters. Het geleerde moet wel onderhouden worden om terugval te voorkomen. Bent u te laat om de training nog op te bouwen, dan rest u niets anders dan ofwel zorgen dat de hond in een vuurwerkvrije omgeving (een pension buiten de stad) geplaatst wordt, ofwel Valium® (een sederend middel dat de geluidsgevoeligheid niet versterkt) te laten voorschrijven door de dierenarts.
Bron: Olivier Wiegman – MG school Amsterdam
